Transcription
GANGGUAN SEKSUAL DI TEMPAT KERJA:DEFINISI, KESAN DAN LANGKAH MENGATASINYAZakaria Ismail*Abdul Malik Habeeb Mohd.Malani AchroGnnggunii seksirnl llzcl.ilp ilic lisiratii jeiioinenn negcrtij' di tenzpntkerja ynrzg boleh nieriiber-iliescriz biiixli liepndri pekei-jn ycirig nier.ljndim aizgsa. Per-iliiki i ini,jikrr ciih icii-kaI I ber-Icikiiseccl i*ii berleluiisn holehIZI e rvejnska n y 1-0di r kt i \lit i [In11 11 I e n irzgkn tka 11 b e bn ii kos key a dnorgnnisnsi berkeiznnrz. Jenis gcrnggiim seksiinl boleh dibnhagikcinkepndn diin kntegori iaitir ynng bet-hcntuk iigiitnn clan ycingbei*beritirknncninaiz terlmclnp keteiiter.aniatz pet-ibadi. Sunggzihpiingn ngg ii a 11 s eks ri a I i n er Lip aka n s i i n t ii nsn Inh s ejnga t, n a m iiizinterprztasi dniz pener-iiiinari sesiratii perilnkii clcilnm /iLihiingnn intel-personnl di teinpat lierjcr beigcintirng kepctdcr persepsi darz h d y asesebiinlz masj nrnknt.Barijwk kenicrjuari t e l d clicqmi cIci1curi iisaliri iintiilc nienihendiiiigdnn in ein basrn i gejnln n egci t if in i. Di Mnlaj)sin in isalnynKerizeiiter-inri Siinihei-Mnnirsici telcili incr7. pei'keiinlk nKod AnzalnnPeiicegnhnn dmi Pen1hnsiniaii Gurnggiinn Seksiral Di Tempat KeVnse bngn i 11I eknn ism ci llaa 11 I n n i I I i tii k M I en cegn h , i n eii a ngnn i dniz'inenzbasiiii iizcisalali ini.PENGENALANGangguan seksual di teinpat kerja telah laina wujud, iaitu seinenjakkauin wanita inula ineinasuki duiiia pekerjaaii sebagai tenaga kerja dalainorganisasi. Walau bagaiinanapun perilaku iiii pada inasa itu tidak inendapatperliatian daii tidak dilaporkan sebagai suatu inasalah. Hanya padapertengahan taliun tujuh-puluhan, isu gaiigguaii seksual inula inendapatperha ian dan juga dianggap sebagai perilaku yang negatif (Wilson, 1995).Ainerika Syarikat inerupakan negara pertaina yang inenganggap gangguanseksual sebagai suatu beiituk diskriininasi seksual yang patut diharainkan.* Dr. Zakaria Ismail, Profesor, Sekolah Pengurusan, Universiti Utara Malaysia; AbdulMalik .Habeeb Mohd. dan Malani Achro. pelajar Sarjana Pentadbiran Perniagaan,Universiti Utara Malaysia.1
Masalah gangguan seksual telah mencapai-tahap yang membimbangkansungguhpun banyak langkah dan usaha telah diambil bagi membendungnya.Tinjauan dalam 23 negara yang dibuat oleh Pejabat Buruh Antarabangsa(International Labour Office [ILO]) mendapati antara 15% hingga 30%pekerja wanita inengalami gangguan seksual yang dilakukan oleh ketua ataurakan sekerja inereka (Noe, Hollenbeck, Gerhart & Wright, 1994). Masalahini tidak tertuinpu pada sesebuah negara tertentu sahaja, malah ia bolehberlaku dalam mana-mana negara, baik yang sudah maju, sedang membangunataupun yang mundur.Jadual 1: Aduan Gangguan Seksual di Beberapa Negara TerpilihNegara1. Ainerika Syarikat2. HongKong3. Sepanyol4. JepunTaliap Kejadian Gangguan SeksualBilangan aduan kepada EEOC telahineningkat dua kali ganda daripada6,100 (tahun 1990) kepada 12,500(tahun 1993) (Mondy & Noe, 1996).Pada tahun 1995 bilangan aduanineningkat kepada 15,549 (Sherman, etal., 1998).Lebih kurang 85% daripada pekerjawanita yang ditemuduga di antara tahun1991 dan 1993 melaporkan mengalamigangguan seksual di tempat kerja(Stone, 1998)Di Sepanyol, 85% daripada pekerjawanita dilaporkan menerima kata-kataatau jenaka berunsur seksual terhadapmereka, manakala 70% pulainelaporkan disentuh secara tidakdiingini oleh ketua atau rakan sekerja(Noe et al., 1994)Di Jepun, tinjauan mendapati 85%pekerja wanita mengalami Seku ham,perkataan Jepun untuk gangguanseksual. Keadaan ini berlaku semasamenikmat i minuman ber sama-samarakan pekerja leldci selepas waktu kerja(Noe et al., 1994).2
5. MalaysiaPegawai-pegawai syarikat inerasakanterdapat kadar gangguan seksual yangtinggi di kalangan pekerja wanita tetapitidak dilaporkan.Di Malaysia, sungguhpun maklumat rasmi mengenai gangguan seksualtidak lengkap, nainun masalali ini wuj ud dan sering diperbincangkan dalammedia massa dan juga forum anjuran badan kerajaan dan bukan kerajaan.Jadual 1 menunjukkan aduan gangguan seksual dalam beberapa negaraterpilih sebagai perbandingan dengan keadaan di Malaysia.Daripada segi inangsa gangguan seksual, pekerja wanita merwpakanmangsa yang paling ramai akibat daripada gangguan yang dilakukan olehpekerja lelaki. Terdapat juga mangsa gangguan seksual yang dilakukanoleh pekerja daripada kategori jantina yang sama. Pekerja lelaki juga tidakterkecuali daripada masalali gangguan seksual, biasanya akibat daripadagangguan yang dilakukan oleh pekerja wanita. Walau bagaimanapun,kadarnya agak rendah, sekitar 1% daripada keseluruhan aduan gangguanseksual yang dilaporkan (Ivancevich, 1998).DEFINISI GANGGUAN SEKSUALWilson (1995) inenyifatkan gangguan seksual ini dikaitkan denganperilaku pekerja lelaki yang berbentuk seksual dan biasanya berlandaskankepada kuasa jawatan yang disandang oleli lelaki berkenaan. Tiada definisiyang tepat yang boleh inenggainbarkan kelakuan ini tetapi gangguan seksualmerangkumi aspek-berikut:a.b.c.d.Kelakuan yaiig berbentuk seksual.Kelakuan tidak dikehendaki.Bole11 inengancam pekerjaan inangsaMewujudkan persekitaran kerja yang bermusuhan.Definisi gangguan seksual juga meinpunyai skop yang berbeza inengikutnegara yang inelaporkan inasalah berkenaan. Negara Eropah inisalnyamengenalpasti 5 kategori perbuatan di teinpat kerja yang meinberi ertigangguan seksual (Wilson, 1995), iaitu:a. Bukhn lisan (paparan gainbar di dinding, bersiul, pergerakan berisyaratseksual dan lain-lain)3
b. Fizikal (tidak semestinya sentuhan)c. Lisan (pemyataan, cadangan dan percakapan yang berunsur seksual yangtidak diterima)d. Intimidasi (komen lucah inengenai pakaian, rupa atau perbuatan)e. Peras-ugut seksualDefinisi yang digunapakai di Ainerika Syarikat didapati lebih khususdan bercirikan undang-undang (Dessler, 1997). Equal Employment Opportunity Commission (EEOC) inenghuraikan gangguan seksual seperti berikut :Unwelcome sexual advnnces, requests for sexual favors, and other verbal orph2sicnl conduct of a sexual nature that takes place under any of thefollowing conditiorzs:Submission to siicli conduct is made either explicitly or implicitly nterm or condition of’cin individual [s employment.b) Submission to or rejection of siich conduct by an irzdividunl is used asthe basis f o r employment decisioizs ajyecting such individzial.c) Siich conduct has the purpose or eflect of unreasonably interfering withan individual j . w’orkpetformance or creating an intimidating, hostileor offensive work environment.a)Mengikut EEOC, keadaan (a) dan (b) di atas dikategorikan sebagai QuidPro Qiro dan keadaan (c) dikategorikan sebagai persekitaran yangbennusuhan.Di Malaysia, tiada undang-undang khusus yang memberi takrif dankawalan ke atas perilaku gangguan seksual. Walau bagaimana pun,Kementerian Suinber Manusia Malaysia telah memperkenalkan Kod AmalanPencegahan dan Peinbasinian Gangguan Seksual Di Teinpat Kerja 1999 (KodAmalan) sebagai panduan untuk mencegah gangguan seksual di tempat kerj a.Mengikut seksyen 4 Kod Amalan, gangguan seksual ditakrifkan sebagaisebarang kelakuan berunsur seksual yang tidak diingini dan memberi kesansebagai satu gangguan saina ada secara lisan, bukan lisan, visual, psikologiatau fizikal:(i) yang, atas sebab yang inunasabah, boleh dianggap oleli peneriina(mangsa) sebagai inengenakan syarat berbentuk seksual ke ataspekerjaannya;atau(ii) yang, atas sebab yang inunasabah, boleh dianggap oleh peneriina(mangsa) sebagai satu pencabulan maruah, atau penghinaan atau\4
ancainan terliadap dirinya tetapi tiada hubungan terus denganpekerj aannya.Berdasarkan kepada definisi di atas, gangguan seksual boleli dibahagikankepada dua kategori, iaitu gangguan seksual berbentuk ugutan dan gangguanse ks u a1 be rben t u k an c aiiian t erh a d ap ke t eii t e rain an p er ib ad i . C o n t ohgangguaii seksual berbentuk ugutan ialah apabila seorang pegawai atasanyang meinpunyai kuasa menentukan gaji clan pangkat, Cuba inengugutp ekerj a b aw alian ine inber i 1ay an an sek su a 1 k epad an ya. Ganggu an seksiialberbentuk ancaman terliadap ketenterainan peribadi tidak ineinpunyai kaitansecara langsung dengan faedah-faedah pekerjaan, tetapi ia bolehineniinbulkan suasana kerja yang tidak tenterain kepada inangsa sepertigangguan seksual sesaina rakan sekerja.Gangguan seksual di teinpat kerj a inerangkuini perilaku bukan sahajadi pejabat atau di teinpat sesuatu kerja itu dilaksanakan tetapi juga di luarpejabat atau teinpat kerja tersebut. Seksyen 6, Kod Ainalan ini inenyatakangangguan seksual di teinpat kerja termasuk gangguan seksual yaiig berlakudi luar teinpat kerja yang tiinbul dari hubungan dan tanggungjawab yangberkaitan dengan pekerjaan, Contoli situasi yang dimaksudkan ini ialah:(i) inajlis sosial berhubung dengan pekerjaan;(ii) semasa menjalankan tugas di luar tempat kerja;(iii) sesi persidangan atau latihan berkaitaii dengan pekerjaan;(iv) seinasa perjalanan berkaitan dengan tugasan;(v) melalui telefon; dan(vi) melalui media elektronik.Masalah Untuk Mentakrifkan Gangguan SeksualTidak dapat diiiafikan bahawa beberapa perilaku tertentu bolelidiklasifikasikan dengan jelas sebagai perbuatan gangguan seksual. Tindakanini biasanya berkaitan dengan gangguaii piid pro p o , iaitu apabila ketuaatau penyelia inengaitkan ganj aran pekerja seperti kenaikan pangkat ataukenaikan gaji dengan peinberian faedali seksual (Mathis & Jackson, 2000).Walau bagairnanapun, terdapat juga beberapa jenis perilaku gangguan yangkurang jelas dan ineinerlukan interpretasi oleh orang yang inelihatnya ataumenilainy a.Dalain keadaan yang sedeinikian persepsi ineinainkan peranan yangpenting untuk menentukan saina ada sesuatu perilaku itu berbenhik gangguanseksual ataupun tidak.5
Jadual2 menunjukkan niinusan 5 kategori gangguan seksual yang digariskanoleh seksyen 8 dalam Kod Ainalan, Kementerian Suinber Manusia Malaysia.Jadual2: Bentuk Gangguan Seksual di MalaysiaBentuk GangguanSeksual1. Gangguan secara lisan2. Gangguan secara isyarat/bukan lisan3. Gangguan visual4. Gangguan psikologi5. Gangguan fizikalContoh PerilakuKata-kata, komen, gurauan, usikan,bunyi dan soalan-soalan yang berbentuk ancaman atau cadanganseksual.Pandangan atau kerlingan yang isyarat/ bukan lisan inembayangkan sesuatu niat atau keinginan, menjilatbibir atau memegang atau memakaninakanan dengan cara menggoda,isyarat tangan atau bahasa isyaratyang meinbayangkan perlakuan seksdan lain-lain.Menunjukkan bahan-bahan lucah,melukis gambar lucali, menulis suratberunsur seksual dan lain-lain.Mengulangi jeinputan sosial yangtelah tidak diterima, ineinujuk rayubeiterusan dan lain-lain.Sentuhan yang tidak diingini, menepuk, mencubit, mengusap, menggesel badan dan lain-lain.Pengaruh JantinaTerdapat perbezaan cara di antara lelaki dengan wanita inempersepsikansesuatu perilaku. Wanita berkemungkinan lebih tinggi untuk melaporkanbahawa mereka mengalami gangguan berbentuk seksual, dan jugamenga&an perbuatan sosial-seksual sebagai gangguan seksual berbandingdengan lelaki (Dessler, 1998). Dalam satu kajian yang inelibatkan 8,523kakitangan kerajaan persekutuan Amerika Syarikat daripada 24 jenis agensi,penyelidik Thacker dan Gohmann seperti yang disebut oleh Dessler (1998),6
mendapati lelaki dan wanita mempunyai persepsi yang berbeza terhadapgangguan seksual. Wanita lebih berkemungkinan untuk menganggap perilakuberikut sebagai berbentuk gangguan seksual berbanding dengan lelaki:a.b.c.d.e.Surat, panggilan telefon, atau bahan berbentuk seksual;Memegang, leaning over, cornering atau mencubit;Pandangan atau pergerakan berbentuk seksual;Tekanan untuk mengadakan temujanjiPerbuatan gurauan (teasing), sindiran atau soalan berbentuk seksual.Tarikan fizikalTarikan fizikal juga boleh mempengaruhi persepsi orang ketiga terhadapperbuatan gangguan seksual. Sebagai contoh aduan gangguan seksual yangdibuat oleh wanita yang kurang menarik wajahnya berkemungkinan besartidak akan diberi perhatian serius oleh Jabatan Personel berbanding denganaduan yang dibuat oieh wanita yang benvajah lebih menarik (Muchinsky,1997). Mangsa gangguan seksual yang berwajah cantik mempunyai peluangyang lebih baik untuk memenangi kes saman berkaitan gangguan seksualberbanding wanita yang tidak mempunyai wajah yang menarik.Budaya Masyarakat SetempatBudaya masyarakat setempat boleh mempengaruhi cara ahli masyarakattersebut membuat persepsi sesuatu peristiwa, objek atau perilaku. Gangguanseksual secara umumnya berlaku terhadap pekerja wanita atau lelaki dalamkonteks pelbagai budaya dalam sesebuah organisasi, masyarakat atau negara.Oleh yang demikian, sesuatu perilaku interaksi antara pekerja yang dianggapnormal dalam satu masyarakat inungkin tidak dianggap normal danditakrifkan sebagai perilaku gangguan seksual dalam masyarakat yang lain.Ini merupakan suatu manifestasi perbezaan persepsi terhadap perilaku yangboleh menjejaskan penerimaan sejagat mengenai pemahaman dan masalahgangguan seksual itu. Sebagai contoh, di kebanyakan negara Latin danMediterranean, sentuhan fizikal merupakan perlakuan biasa dalam interaksisosial dan dengan itu perilaku tersebut tidak dianggap gangguan seksual(Deresky, 2000).Memandangkan budaya masyarakat setempat memainkan peranan yangpenting dalam mentakrifkan sama ada sesuatu perilaku itu berbentukgangguan seksual ataupun tidak, maka apakah implikasi pengurusan dan7
perundangan terhadap gangguan seksual di peringkat antarabangsa?Persoalan ini menjadi semakin penting dalam era globalisasi terutama apabilasyarikat mula mengembangkan sayap perniagaan ke seluruh pelusuk dunia.Apabila pekerja wanita yang ditugaskan bekerja di Mexico, merasai telahmenjadi sasaran gangguan seksual oleh pengurus lelaki di negara tersebut,tetapi telah diberitahu oleh rakan sekerjanya bahawa perkara seperti itumerupakan amalan biasa di situ, maka apakah hak yang ada padanya? Apakahyang boleh beliau lakukan?Secara moral dan perundangan, sesebuah syarikat mesti memberiperlindungan dan keselamatan pekerjaan kepada pekerjanya di mana sahajamereka bekerja. Walau bagaimanapun syarikat berkenaan perlu peka kepadadilema relativisma kebudayaan, iaitu “Patutkah sesebuah organisasi yangberoperasi dalam sebuah negara lain yang berlainan adat resam dan tradisimoral mengenakan syarat perilaku ke atas pekerja berasaskan kepada piawaiperilaku negara asal syarikat tersebut?”. Dalam kes seperti ini syarikatberkenaan perlu berhati-hati dan peka kepada realiti relativisma kebudayaanyang dinyatakan itu. Pengurus di negara tuan rumah tidak sepatutnyamemberi layanan berbeza atau berinteraksi secara berbeza dengan pekerj awanita ekspatriat untuk mengelak daripada dianggap mengamalkan pilihkasih terhadap pekerja wanita ekspatriat atau sebaliknya.KESAN GANGGUAN SEKSUAL KE ATAS MANGSAPeristiwa gangguan seksual bole11 mewujudkan suasana kerja tidaktenteram dan tidak menarik. Mangsa gangguan seksual akan mengalainigangguan fikiran, perasaan takut apabila berseorangan, dan merasai leinah(powerlessness) apabila terserempak dengan pengganggu seksual yangberkenaan (Lussier, 1996). Trauma emosi dan mental yang dialami olehmangsa membuatkannya hilang tumpuan dan minat terhadap kerj anya.Mangsa juga berkeinungkinan besar akan meinbuat keputusan untuk terusberhenti bekerja di syarikat berkenaan.‘Terdapat juga kajian yang melaporkan bahawa gangguan seksual bolehmenjejaskan kesihatan mangsa terbabit. Mangsa akan mengalami keresahan,tekanan, cepat naik radang dan lain-lain tanda tekanan kerja. Kepuasan kerjadan prestasi kerja mangsa juga akan menunm. Akhirnya pekerja yang terlibatakan dibuang kerja ataupun berhenti kerja (Lawson & Shen, 1998).
Gangguan seksual j uga didapati ineinpunyai kesan negatif ke atasproduktiviti syarikat. Wilson ( 1995) inelaporkan gangguan seksual bolehmembebankan sesebuah syarikat Fortuiie 500 dengan kos sebanyak lebihkurang US 6.7 inilion setahun akibat penurunan produktiviti, penurunansemangat, peningkatan ketidakhadiran kerj a dan kadar pusingganti pekerj a.Lengnick-hall ( 1995)juga inenyatakan gangguan seksual boleh menjej askandaya saing syarikat disebabkan oleh masalah yang timbul seperti masalahpsikologi, penurunan produktiviti, publisiti yang tidak diingini dan tindakanundang -undang.LANGKAH UNTUK MENANGANI GANGGUAN SEKSUALDI TEMPAT KERJADi Malaysia, Kod Ainalan inenggariskan secara komprehensifmekanisma dalaman yang patut ditubuhkan oleh organisasi bagi mencegah,menangani, dan meinbasini gangguan seksual di tempat kerja. Antara elemenpenting dalam mekanisma tersebut ialah:(i) satu kenyataan dasar yang melarang gangguan seksual di dalamorganisasi;(ii) definisi gangguan seksual yang jelas;(iii) prosidur inembuat aduadkekilanan;(iv) peraturan disiplin dan hukuinan terhadap pesalah dan juga terhadapmereka yang membuat aduan palsu;(v) langkah-langkah perlindungan dan pemulihan kepada mangsa; dan(vi) program promosi dan pendidikan bagi memberi penerangan tentangdasar syarikat mengenai gangguan seksual, dan meningkatkan kesedaranmengenai gangguan seksual dan akibat buruknya kepada pekerja,penyelia dan pengurus syarikat.Kenyataan dasar tentang gangguan seksual ialah satu mesej daripadapengurusan kepada pekerja secara bertulis yang menjelaskan dasar, falsafah,dan komitmen syarikat untuk mencegali, dan membasmi gangguan seksual, di tempat kerj a. Kenyataan dasar karus mengandungi sekurang-kurangnyaperkara berikut (Seksyen 12 Kod Amalan):\(i) satu pengisytiharan inelarang gangguan seksual dalain organisasi;(ii) satu amaran yang menegaskan bahawa gangguan seksual adalahpelanggaran dasar syarikat dan bole11 mengakibatkan tindakan disiplintermasuk-buang kerja;9
(iii) satu arahan kepada penyelia dan pengurus supaya bertanggungjawabdalam melaksanakan dasar itu dan dalam menunjukkan kepimpinanmelalui teladan.Kod Amalan j uga meinperakui bahawa gangguan seksual merupakansatu bentuk salahlaku di teinpat kerja. Oleh yang demikian adalah pentingsupaya setiap pesalah dikenakan tindakan disiplin. Jenis dan bentuk hukumanbergantung kepada berat kesalahan yang dilakukan. Peraturan juga meliputihukuman yang boleh dikenakan ke atas mereka yang membuat tuduhan palsuatau tidak berasas terhadap seseorang. Oleh kerana gangguan seksual inimerupakan satu bentuk salahlaku, inaka sebelum sesuatu tindakan disiplindiambil terhadap seseorang tertuduh, siasatan dalaman hendaklali terlebihdahulu diadakan oleh pihak majikan.RUMUSANGangguan seksual merupakan satu bentuk salahlaku yang serius ditempat kerja. Ia boleh dianggap sebagai suatu bentuk diskriminasi seksualkerana mangsa boleh mengalaini gangguan emosi dan mental yang serius.Gangguan seksual juga tidak terhad di sesebuah negara atau wilayah sahaja,tetapi merupakan fenomena sejagat. Masalah ini menjadi semakin seriusdan perlu mendapat perhatian secara global kqrana pensejagatan perniagaanakan menyebabkan pergerakan dan penempatan kakitangan syarikatmerentasi sempadan negara, budaya dan tatacara kerja.Beberapa keinajuan telah dicapai dalam usaha untuk menangani danmengurangkan kecenderungan untuk melakukan gangguan seksual di tempatkerja. Langkah yang diambil oleh beberapa syarikat besar boleh dijadikansebagai contoh untuk dilaksanakan oleh syarikat lain. Syarikat Du Ponttelah memperkenalkan “ A Matter of Respect Program” bagi tujuanmenghindar gangguan seksual melalui kesedaran, memahami danmenghormati hak orang lain. Federal Express dan Levi Strauss jugamelaksanakan program yang serupa.Di Malaysia, gangguan seksual di teinpat kerja berlaku tetapi sejauhmana dan berapa serius masalah ini berlaku belum dapat ditentukan. Datamengenai gangguan seksual di tempat kerja di Malaysia beluin lagidibangunkan dengan lengkap. Sungguhpun begitu usaha telah diainbil olehKementerian Sumber Manusia untuk meinbendung dan membasini masalahini dengan ineinperkenalkan satu kod ainalan yang dinainakan “KodAmalan10
Untiik Pencegahari duii Perii beisinian Ganggunn Seksual Di Tempat Kerja ”.Kod Ainalan ini merupakan satu inekanisina dalainan untuk memberikesedaran kepada pekerja tentang keburukan perilaku ini dan langkah yangperlu diambil untuk inenangani dan seterusnya ineinbasmi masalah ini.RUJUKANDeresky, H. (2000). Internatioiicil ninntigement: Managing acrossborders and cultrires (3’“.Ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.Dessler, G. (1 997). Hiiinaii resource mnnngement (7t’1.Ed.). UpperSaddle River, NJ: Prentice-Hall.Dessler, G. (1 998). Manageinerit: Lending people nnd organizationsin the 21.” century. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.Ivancevich, J.M. (1 998). HLirnnri resoiirce management (7th.Ed.).Boston, MA: Irwin.Keinenterbn Suinber Manusia. (1 999). Kod arnnlcin Lintzik mencegnhdan membasnfii gcinggiicrri seksircil cli ternpnt kerja. Kuala Lumpur,Malaysia.Lawson, R.B. & Shen, T. (1 998). Organisational psychologyfoundations and applications. New York: Oxford University Press.Lengnick-Hall, M.L. ( 1 995). Sexual harassment research: Amethodological critique. Personnel Psychology. 48, 84 1-864.Lussier, R.N. (1 996). HLimeirz relationship organization: A skillbuilding approach. Chicago: Irwin.Mathis, R.L., & Jackson, J.H. (2000). Htimari resowee management(gth.Ed.). Cincinnati OH: South-Western College Publishing.Mondy, R.W. & Noe, R.M. (1996). HLiman resource management (6‘”. Ed.). Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.Muchinsky, P.M. (1 997). Psyclzology applied to work: A nintroduction to industrial and orgnnizational psychology (5th.Ed.). PacificGrove, CA: Brooks/ Cole Publishing Company.11
Noe, R.A., Hollenbeck, J.R., Gerliart, B., & Wright, P.U. (1994).Human resource management: Gaining ci competitive advantage. BurrRidge, IL: Irwin.Sherinan, A., Bohlander, G., & Snell, S. (1998). Managing humanresources (1 1th. Ed.). Cincinnati, OH: South-Western College Publishing.Stone, R.J. (1998). Readings in hzrman resource management. Vo1.3,Brisbane: John Wiley.Wilson, EM. ( 1995). Orgaiiizntional behaviour and gender. London:McGraw-Hill.12F
Surat, panggilan telefon, atau bahan berbentuk seksual; Memegang, leaning over, cornering atau mencubit; Pandangan atau pergerakan berbentuk seksual; Perbuatan gurauan (teasing), sindiran atau soalan berbentuk seksual. Tarikan fizikal Tarikan fizikal juga boleh mempengaruhi persepsi orang ketiga terhadap perbuatan gangguan seksual.
